Με ρωγμές στα τζάμια και τρύπες στην άτρακτο επιστρέφουν από τις αποστολές τους τα διαστημικά λεωφορεία εξαιτίας των δεκάδων χιλιάδων «σκουπιδιών» που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Τα εξαρτήματα αυτά, που προέρχονται από δορυφόρους και όχι μόνο, τρέχουν με ταχύτητα δεκαπλάσια από μια σφαίρα πιστολιού και απειλούν όχι μόνο τους μετεωρολογικούς και τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, αλλά και τους αστροναύτες που πηγαινοέρχονται στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.«Υπάρχουν τουλάχιστον 20.000 αντικείμενα που περιφέρονται γύρω από τη Γη σε ύψος από 400 χιλιόμετρα μέχρι και 36.000 χιλιόμετρα», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Ισαάκ Παρχαρίδης, είναι επίκουρος καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ειδικός σε θέματα παρατήρησης φυσικών καταστροφών της Γης από το Διάστημα με χρήση δορυφορικών συστημάτων. «Τα αντικείμενα αυτά μάλιστα δεν μένουν ακίνητα, αλλά αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες που φτάνουν τα 7 με 8 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο και ανάλογα με το ύψος στο οποίο βρίσκονται αποτελούν μεγάλη απειλή για τους εκατοντάδες δορυφόρους οι οποίοι όχι μόνο στηρίζουν το παγκόσμιο δίκτυο τηλεπικοινωνιών, αλλά μας βοηθούν να παρατηρούμε και να καταγράφουμε μια σειρά από φυσικά φαινόμενα που συμβαίνουν στον πλανήτη μας».
Οι δορυφόροι, στους οποίους στηρίζεται ο κ. Ι. Παρχαρίδης για τις έρευνές του, βρίσκονται στη λεγόμενη χαμηλή τροχιά, δηλαδή μέχρι και 800 χιλιόμετρα από το ύψος του εδάφους της Γης. «Εκεί βρίσκονται συγκεντρωμένα και τα περισσότερα από αυτά τα εξαρτήματα που έχουν μήκος μέχρι και 10 εκατοστά. Σε μεγαλύτερο ύψος, εκεί όπου βρίσκονται οι γεωστατικοί δορυφόροι, τα διαστημικά “σκουπίδια”, όπως πολλοί τα αποκαλούν, ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες». Αποκολλήσεις. Τα αντικείμενα αυτά προέρχονται κατά κύριο λόγο από δορυφόρους και αποκολλώνται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους ή κατά τη διαδικασία τοποθέτησής τους με μανούβρες, στο σημείο της τροχιάς που έχει επιλεγεί. Σύμφωνα με στοιχεία της ΝΑSΑ, από το 1957 και έπειτα, οπότε άρχισε η λεγόμενη Διαστημική Εποχή, 194 δορυφόροι πιστεύεται ότι έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές ή έχουν καταστραφεί. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούν σχεδόν το 50% των περίπου 20.000 «σκουπιδιών» που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Τα υπόλοιπα αντικείμενα δεν είναι ανθρωπογενούς προέλευσης, αλλά έχουν εγκλωβιστεί από βαρυτικές δυνάμεις και ανάμεσά τους περιλαμβάνονται κόκκοι σκόνης ή μικρά κομματάκια πετρωμάτων.
Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους η ΝΑSΑ και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕSΑ) δείχνουν ότι ο ρυθμός διάλυσης των κάθε είδους δορυφόρων γύρω από τη Γη αυξήθηκε σε σημαντικό βαθμό τη δεκαετία του 1970. Το φαινόμενο αυτό συνεχίστηκε τη δεκαετία του 1990 και μάλιστα μετά το 2000 ο ρυθμός κατακερματισμού των δορυφόρων αυξήθηκε, σύμφωνα με υπολογισμούς, κατά πέντε τον χρόνο.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στις 11 Φεβρουαρίου 2009 ένας αμερικανικός τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος της ιδιωτικής εταιρείας Ιridium συγκρούστηκε με έναν παροπλισμένο ρωσικό δορυφόρο με αποτέλεσμα και οι δύο να θρυμματιστούν και από τη σύγκρουση να δημιουργηθεί ένα «σμήνος» αντικειμένων το οποίο απλώθηκε στο μονοπάτι που ακολουθούν εκατοντάδες άλλοι δορυφόροι που βρίσκονται σε λειτουργία. Το γεγονός αυτό, όπως και πολλά άλλα που προηγήθηκαν (ή και θα ακολουθήσουν), ανάγκασαν τους ελεγκτές δορυφόρων να προχωρήσουν σε μανούβρες ώστε να αποφύγουν την επίθεση των άχρηστων «σιδερικών», ενώ τον Μάιο της φετινής χρονιάς οι δορυφόροι της ΝΑSΑ που παρατηρούν τη Γη για περιβαλλοντικούς σκοπούς και για τη μελέτη φυσικών φαινομένων αναγκάστηκαν να κάνουν τρεις φορές ελιγμούς για να γλιτώσουν από τα διαστημικά σκουπίδια.
Χτύπησαν διαστημικά λεωφορεία
Ανάμεσα στις είκοσι πιθανότερες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν την απώλεια ενός διαστημικού λεωφορείου οι έντεκα αφορούν την «επίθεση» από διαστημικά σκουπίδια κάθε είδους. Τα διαστημόπλοια της ΝΑSΑ βρίσκονται συχνά πυκνά στο στόχαστρο αυτών των αντικειμένων και μάλιστα ένα μικρό σκουπίδι προκάλεσε ρωγμή στο τζάμι του Τσάλεντζερ τη δεκαετία του 1980. Το 2006 ένα ακόμη αντικείμενο χτύπησε το διαστημόπλοιο «Ατλαντίς», προκαλώντας του μια μικρή οπή διαμέτρου μισού εκατοστού. Τα στοιχεία της ΝΑSΑ δείχνουν ότι σε 54 αποστολές διαστημικών λεωφορείων που πραγματοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια τα διαστημόπλοια χτυπήθηκαν 1.634
φορές από μικρούς μετεωρίτες ή διαστημικά σκουπίδια και απαιτήθηκε η αντικατάσταση των παραθύρων τους 92 φορές. Επιπλέον τα ψυκτικά συστήματα των διαστημικών λεωφορείων που βρίσκονται κατά μήκος των ατρακτών του χτυπήθηκαν το ίδιο χρονικό διάστημα 317 φορές με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν 53 οπές. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η πιθανότητα να δεχτεί καταστροφικό χτύπημα ένα διαστημόπλοιο από κάποιο διαστημικό σκουπίδι, παρασύροντας στον θάνατο το πλήρωμα των αστροναυτών είναι μία προς 185. Τον Δεκέμβριο του 1993, όταν έγινε αποστολή διαστημικού λεωφορείου για τη συντήρηση του τηλεσκοπίου Χαμπλ, ο κίνδυνος ήταν ακόμη μεγαλύτερος, δηλαδή 1 προς 150.
